terça-feira, 24 de agosto de 2021

 KRIOLU FUNDU (baziletal)

KRIOLU LÉBI (mezoletal)

Terminolojia sientífiku di “krioulu fundu” é “kriolu baziletal”. Y kel di “kriolu lébi” é “kriolu mezoletal”.
Ta izisti, inda “kriolu akroletal”. Es últimu dizignason el ta korporiza un kriolu diskaraterizadu pamodi, na fonétika, na morfolojia y, partikularmnti na leksikografia, kuazi ki el ta konfundi ku purtugês.
Mi, N ta difende un “kriolu mezoletal” ki ta okupa un pozison déntu meiu, entri baziletal y akroletal (in medio stat virtus); ki ka ta dispreza “kriolu fundu”, nin ka ta konfundi ku purtugês. El é ta raprizenta un síntizi di gramátika afrikanu, di lésiku purtugês y di un rakonstruson lokal, na spreson y na signifikason.
Pulítika linguístiku debe kria kondisons pa majistériu di “kriolu mezoletal” y pa identifikason y rasgati di “kriolu baziletal”.
Ningen ka obrigadu pâpia kriolu móda nos dóna ku donu, dondóna ku dondonu, burdóna ku burdonu. Mas ken ki konxe stória di nos língua, si pasadu ku si prezenti, el ta pode da midjór kontributu pa dizenvolvimentu, el ta pode valoriza midjór “devenir” di nos kriolidadi.
Pa kel-li, é prisizu ki studiózus investiga, ki pedagogus ensina, ki kriadoris y skritoris produzi, ki komunikdoris komunika, ki disizoris disidi, ki polítikus planifica, ki governantis kria kondisons pa diféza y valorizason di kriolu y di kriolidadi.
Infelismenti, trokadu dizértu di polítika linguístiku, erozon di kriolu baziletal y kontaminason di kriolu mezoletal dja toma txada pa pónta. Kriolidadi, kel midjór legadu di nos povu, vergonhózameni nu sa ta dexa dilui na bruma di ténpu. Y, dipôs, si nu ka toma juís, kusé ki nu ta ben fika ku el? Talvês un monti di manduxu ki tudu algen prendadu ta fuxi di el. Ku nos identidadi sabodjadu ô mésmu distruídu, nos kastélu ta dismantxa, nos kriolidadi ta komesa ta labi-labi na lama, dizorientadu y sen pó di pega na el. Y un povu sen si identidadi é sima “arku-da-bedja” sen ninhun kor, é sima un korpu sen vida, é sima un planta sen fódja nen seiva.
Tudu es rafleson kudi na nha menti lógu dipôs di post ki ónti, 19/08/21, N publika na Faceboook: “KRIOLU DI FUTURU: Un Arku-da-bedja Inkluzivu”.
Un jóven ki lê es nha post, el atxa dos spreson ki tioxi el ka obi ta fladu: “arku da bedja y “kalabedótxi ben urdidu”. Kantu N fla-l ma “arku-da-bedja”é mesmu ki “arku-íris” y ma “kalabedótxi ben urdidu” é omésmu ki “manta di ratadju ben tesedu”, e fla: “onhô, fórti kansadu, fórti kriolu (fundu) é trankadu!”.
Déntu mi, N rasponde-l: kriolu é santadu sima agu di fonti, é dóxi sima mel-da-bedja. Ken ki ka atxa djazigu di prende-l na skóla, ka ten kulpa di diskonxe-l.
É bon ki pulítikus, governantis, invistigadoris, pedagogus, skritoris y komunikadoris dubrusa sobri kal ki é ses rasponsabilidadi na matéria di pulítika linguístiku di nos téra, na matéria di diféza y valorizason di nos kriolidadi.

Praia 20/08/2021

Sem comentários:

Enviar um comentário